Zeynep Hatun

XV. y.y. kadın şairlerimizden olan Zeynep Hatun tarihte divan şairi olarak bilinen ilk kadın şairimizdir. Kendisi de bir şair olan Fatih Sultan Mehmet devrinde yaşamış olan şairin tanınmasına imkan sağlayan bir olgu da bu devirde yaşamış olmasıdır. Dönemin padişahı; şiiri bilen ve kültürel faaliyetlere büyük önem vererek ayrım yapmaksızın kalem ve sanat ehli kimseleri çevresinde toplayarak onlara iltifatta bulunan bir sanatsever idi. Zeynep Hatun'un doğum tarihi bilinmemektedir. Kastamonu veya Amasyalı olduğu hususunda görüş ayrılığı vardır. Asıl adı Zeynünnisa olan Zeynep Hatun kültürlü bir ortamda yetişmiş,Arapça ve Farsça dillerini öğrenmiş, musıki ile de ilgilenerek beste yapacak derecede bilgisahibi olmuştur. Şiirlerini daha çok erkeksi bir eda ile merdane ifadelerle yazmıştır. Çağdaşı Mihri Hatun ile karşılıklı atışmaları ve latife tarzında söyleşileri vardır. Babası bir Osmanlı Kadısı olan Zeynep Hatun; yine bir kadı olan İshak Efendi ile evlenmiştir. İshak Efendi onun şiir çalışmalarını anşlayışla karşılamıştır. Zeynep Hatun dönemin kadın sorunlarından biri olan kadının aşağılık konumundan sıyrılma konusunu işler fakat bunun kadınsı duygulardan arınarak bir erkeğe yakın duygular içinde mert, bilge bir kişi olmakla mümkün olabileceğini düşünür. Kadınsı duyguların kadını zayıf kıldığını, ruhsal eksiklik nedeni olduğunu savunur. Şiirlerinde açık ve sade bir dili tercih etmiştir. Eseri Fatih adına tertip edilmiş bir divandır. En meşhur beyti:
Senin hüsnün benim aşkım senin cevrin benim sabrım
Cihanda dem-be-dem artar tükenmez bî-nihâyettir,

Hayatının son döneminde şiiri bırakarak inzivaya çekildiği bilinen Zeynep Hatun 1463 yılında Amasya'da vefat etmiştir.

Gazel
Keşfet nikabını yeri göğü münevver et
Bu âlem anasırı firdevs-i enver et
Depret lebini cüşe getir hacz-i kevseri
Anber saçını çöz bu cinanı muattar et
Hattın berat verdi saba yeline dedi
Tez er Hatay'a Çin'i tamam et müseehhar et
Yâra yolunda âşk ile derdinden ölenin
Kim der sana ki hecr ile cânın mükedder et
Zeynep çü dost zülfü gibi tarümarsın
Divane olma şiirini divan ü defter et
Zeyneb ko meyli zinet-i dunyaya zen gibi
Merdane var Sade-dil ol terk-i ziver it

-Meryem Zarifoğlu-